سامانه تخصصی پارساپژوهش آرین کارآفرینی ، آنالیز بازار ، کشاورزی ، دام ، طیور ، آبزیان
امنیت غذایی و فرآوری پسماند کشاورزی
امنیت غذایی و فرآوری پسماند کشاورزی
وقایع و تعاملات اخیر بین المللی گویای این واقعیت است که فاکتور های تهدیدامنیت و رفاه آینده جوامع بشری از جنس برخوردهای بین المللی و تجاوز بوسیله یک قدرت خارجی نخواهد بود ، بلکه به احتمال زیاد در قالب بی ثباتی های اقتصادی، اکولوژیک و اجتماعی بخصوص پدیده ناامنی غذایی پدیدار می گردد. ناامنی غذایی از جمله عواملی است که می تواند ارزش های حیاتی و در نتیجه امنیت ملی یک کشور را متاثر سازد. امنیت غذایی که به مفهوم دسترسی به غذاوآب کافی در حال حاضر و آینده می باشد ،که با رشد سریع جمعیت ثبات جوامع را مورد تهدید قرار داده و در قسمت هایی از جهان اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ویژه ای پدید آورده است که زمینه سوئ استفاده کشورهای سلطه گر را فراهم نموده است . رهایی از این تنش های مربوط به امنیت غذایی فاکتور موثری در حوزه حفظ استقلال ملی و پیشرفت اجتماعی محسوب می گردد.و راهبرد این مهم صرفا از طریق توسعه پایدار میسر است.
محور توسعه پایدار، توسعه کشاورزی است. توسعه کشاورزی جز با بهره گیری از روشهای علمی و دستاوردهای فن آورانه امکانپذیر نیست. با عنایت به این موضوع، نقش و جایگاه امنیت غذایی در امنیت ملی و نیز وضعیت امنیت غذایی کشور در دو سطح کلان و خرد در قالب چالش ها و فرصت های مطرح می باشد.
بر طبق تعریف بانک جهانی ،امنیت غذایی به معنی «دسترسی همه مردم در تمام اوقات به غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم» است . این تعریف بر پایه فاکتور های «موجود بودن غذا»، «دسترسی به غذا» و «پایداری در دریافت غذا» استوار است. بر خلاف تعاریف قدیمی تر ،عنصر “موجود بودن غذا” علاوه بر میزان تولید مواد غذایی در مرزهای ملی ، شامل واردات مواد غذایی هم می‌باشد.مفهوم «دسترسی به غذا» نیز دسترسی فیزیکی و اقتصادی به منابع جهت تامین اقلام غذایی مورد نیاز جامعه است که تابعی از درآمد ، اشتغال و قیمت بوده و معنای «پایداری در دریافت غذا»، ثبات و پایداری دریافت ارزش های غذایی مورد نیاز جامعه می‌باشد. امنیت غذایی نه تنها مستلزم عرضه کافی مواد غذایی در سطح کلان می‌باشد بلکه شامل توزیع عادلانه غذا به منظور دستیابی همگان به آن نیز می باشد.
یکی از شاخص‌های مهم سنجش امنیت غذایی در سطح کلان ضریب خودکفایی محصولات غذایی یا به عبارتی دیگر درجه تأمین نیازهای غذایی اساسی کشور از منابع تولید داخلی می‌باشد. اگرچه خودکفایی کشور در زمینه محصولات اساسی غذایی لزوماً به منزله امنیت غذایی پایدار از منظر دسترسی به مواد غذایی نمی‌باشد، ولی افزایش عرضه مواد غذایی و تقویت ضریب خودکفایی کشور در قالب گسترش دسترسی به مواد غذایی، کاهش قیمت مواد غذایی و دستیابی گروه‌های محروم و اقشار آسیب‌پذیر بر امنیت غذایی اثربخش خواهد بود.
در تنش های بین المللی از موضوع مواد غذایی به عنوان حربه‌ای سیاسی علیه کشورهای جهان سوم استفاده می گردد. تجربه کشورهای کم‌تر توسعه یافته نشانگر این است که وابستگی آن‌ها به واردات مواد غذایی از کشورهای توسعه یافته‌تر موجبات ضربه‌پذیری سیاسی می گرددو امنیت ملی کشور وارد کننده از این محل در معرض تهدید بوده است.این موضوع در شرایط تحریمی از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است.
ارزیابی های اخیر سازمان فائو نشان می دهد که نزدیک به ۸۰۰ میلیون نفر در جهان از گرسنگی شدید رنج می برند. بیش از نیمی از جمعیت جهان با شکل های مختلف سوتغذیه از جمله تغذیه ناکافی، کمبود ریزمغذی ها و چاقی دست و پنجه نرم می کنند.
پیش بینی می گردد جهت پاسخگویی به تقاضای جمعیت جهان که در سال ۲۰۵۰ به بیش از ۹ میلیارد نفر می رسد، نیازبه افزایش تولید محصولات غذایی بالغ بر ۶۰ درصد وجود دارد. به رغم این واقعیت که سرانه دسترسی به غذا بالغ بر ۴۰ درصد در فاصله چهار دهه گذشته افزایش یافته است ،جهان نیازمند افزایش تولید محصولات غذایی به ویژه در کشورهای فقیر و در حال توسعه است.
اما توسعه پایدار ، نیاز به تغییر رویکرد های قبلی را ضروری ساخته و استفاده از سازمان های دانش بنیان در جهت کاهش تولید پسماند و بازیافت آن در زنجیره غذایی یکی از عوامل موثر در راستای تحقق برنامه های بهره وری صنعت غذایی است.
مدیریت پسماندها ی کشاورزی و غذایی یکی از زیر ساخت های اصلی مدیریت امنیت غذایی است. مدیریت پسماندها بدون داشتن مطالعه قبلی و همچنین یک چشم‌انداز مشخص و برنامه‌ریزی نتیجه مطلوبی را بوجود نمی‌آورد. برای ایجاد یک برنامه فرآوری پسماند نیاز به همکاری و هماهنگی کلیه دستگاه‌های اجرایی، نظارتی و قانون‌گذاری می‌باشد. محوریت صنایع خوراک دام و طیور وآبزیان به عنوان حلقه اجرایی عامل اصلی در فرآیند مدیریت پسماندها محسوب می‌شوند. وجود چشم‌انداز مشخص، برنامه مدرن و اطّلاعات کافی از فرصتها، ضعفها، تهدیدها و نقاط قوت می‌تواند صنایع خوراک دام و طیور وآبزیان را در تعامل با سایر دستگاه‌های مرتبط با اداره امور پسماند قوت بخشد. جمع‌آوری اطّلاعات لازم، شناخت توانها و نقاط قوت و ضعف موجود و ارائه راهکار برای برطرف کردن نقاط ضعف و تبدیل تهدیدها به فرصتها اصول اساسی یک سامانه مدیریت پسماند می‌باشد. با توجه به حجم بالای پسماند و با احتساب ۷۰ درصد مواد آلی گیاهی و غذایی و ۲۰ درصد مواد زائد جامد قابل بازیافت می‌تواند علاوه بر جلوگیری از تهدیدهای زیست‌محیطی و بهداشتی ، موجب اشتغال زایی، تولید محصولات جانبی و هزاران مزایای دیگر باشد. در شهرهای ایران با توجه به نوع آب و هوا و اقلیم منطقه و از طرفی میزان قابل توجه مواد آلی در پسماند مشکلات بسیار عدیده در تعیین و جابجایی مکان دفن پسماندها، همواره دچار مشکل اساسی در سامانه نگهداری و دفع گردیده است. از سویی پتانسیل های مناسب ،تفکیک و تبدیل پسماندها، بویژه مواد آلی به پروتئین و کود مورد نیاز بخش کشاورزی ، دام و دارو را دوچندان کرده است. انتظار می‌رود قابلیت کنترل، تفکیک و پردازش به روش بیولوژیک و با استفاده از روش های مختلف بعنوان راعکار فرآوری پسماند مورد استفاده قرار گیرد.
بعنوان مثال مزارع پرورش لارو “مگس سرباز” یکی از روش های نوین فرآوری پسماند های کشاورزی به خوراک دام و طیور وآبزیان محسوب می گردد.
اجرای طرح مذکور در هرمنطقه از شهرهای ایران را با شرایط بومی فواید ذیل را به همراه خواهد داشت:
الف- کاهش حجم پسماند کشاورزی
ب- کاهش واردات مواد اولیه خوراک دام و طیور وآبزیان
ت- کاهش گازهای ناشی از تخمیر بی‌هوازی وکاهش آلودگی هوا
ث- حذف مشکلات زیست محیطی و بهداشتی ناشی از عدم بازیافت پسماند
ج- کاهش حجم مصرف آب در الگوی تولید پروتئین کشور
چ – بازگشت صحیح و کامل بهداشت مواد آلی به چرخه مصرف در صنایع کشاورزی، دامداری، بهداشتی و غذایی
امنیت غذایی و فرآوری پسماند کشاورزی
منبع: امنیت غذایی و فرآوری پسماند کشاورزی-سازمان FAO
امنیت غذایی و فرآوری پسماند کشاورزی
امنیت غذایی و فرآوری پسماند کشاورزی
